سلول بنیادی مادر تمام سلول‌ها است و توانایی تبدیل به تمام سلول‌های بدن را دارد. این سلول‌ها توانایی خود نوسازی (Self Renewing) و تمایز (Differentiating) به انواع سلول‌ها از جمله سلول‌های خونی، قلبی، عصبی و غضروفی را دارند. هم چنین در بازسازی و ترمیم بافت‌های مختلف بدن بدنبال آسیب و جراحت موثر بوده و می‌توانند به درون بافت‌های آسیب دیده‌ای که بخش عمده سلول‌های آنها از بین رفته است، پیوند زده‌شوند و جایگزین سلول‌های آسیب دیده شده و به ترمیم و رفع نقص در آن بافت بپردازند.
به دلیل توانایی منحصر به فرد سلول‌های بنیادی، این سلول‌ها امروزه از مباحث جذاب در زیست شناسی و علوم درمانی است. هم چنین تحقیقات در این زمینه دانش ما را درباره چگونگی رشد و تکوین یک اندام از یک سلول منفرد افزایش داده و مهم تر آنکه به فهم مکانیزم جایگزینی سلول‌های سالم با سلول‌های آسیب دیده کمک کرده است.
سلول‌های بنیادی را بر اساس خصوصیات و ویژگی به سه دسته سلول‌های بنیادی جنینی، سلول‌های بنیادی بالغ و سلول‌های بنیادی خون بندناف تقسیم می‌کنند:
سلول‌های بنیادی جنینی:
سلول های بنیادی جنینی از توده سلولی داخلی جنین 14 تا 16 روزه گرفته می‌شود و قادر است تمام سلول‌ها و بافت‌های یک فرد کامل را بسازد.
سلول‌های بنیادی بالغ:
به سلول‌هایی که پس از تولد از بافت‌های مختلف فرد بالغ جدا می‌شوند، گفته می‌شود. سلول‌های بنیادی خون ساز مستقر در مغز استخوان، مغز، کبد و سایر بافت‌ها از این دسته هستند که قدرت تمایز به برخی از بافت‌ها را دارند.
سلول‌های بنیادی خون بندناف:
از بندناف استخراج شده و همانند سلول‌های بنیادی خون ساز مغز استخوان هستند.
انواع سلول های بنیادی خون بندناف چیست؟
خون بندناف خونی است که پس از تولد در بندناف و جفت باقیمانده و دور ریخته می‌شود. این خون غنی از سلول‌های بنیادی است. سلول‌های بنیادی خون بندناف همانند سلول‌های بنیادی خون ساز مغز استخوان به سلول‌های زیر تقسیم می‌شوند:
سلول‌های قرمز، که اکسیژن را به تمام بدن حمل می‌کنند.
سلول‌های سفید، که در سیستم ایمنی فعالانه شرکت دارند.
پلاکت‌ها که به انعقاد خون کمک می کنند.
همچنین قادر به ساخت انواع سلول‌های دیگر و ترمیم و نگهداری سلول‌ها در هنگام جراحت هستند.
سلول های بنیادی چه کاربردی دارند؟
اولین پیوند خون بندناف در سال 1988 میلادی در فرانسه و توسط دکتر گلوکمن به یک کودک مبتلا به کم خونی فانکونی (یک نوع کم خونی مادرزادی) انجام گرفت و به این ترتیب تا به امروز صدها پیوند موفق خون بندناف صورت گرفته است و مراکز بزرگ ذخیره این سلول‌ها در کشورهای مختلف جهان تاسیس گردیده است. مرور آمار منتشر شده نشان می دهد که هر ساله حدود 30000 بیمار با بیماری‌هایی که با پیوند سلول‌های بنیادی مغز استخوان، قابل درمان هستند شناسائی می‌شوند و حدود 75 درصد این بیماران قادر به یافتن یک داوطلب مناسب برای اهداء مغز استخوان نیستند. از سوی دیگر جستجوی مراکز ثبت اهدا کنندگان مغز استخوان زمان بسیاری به خود اختصاص می‌دهد به این ترتیب ذخیره خون بندناف زمان را کوتاه و میزان اهدا کننده را بیشتر می‌سازد و به این ترتیب زمان را برای مبتلایان به لوسمی‌های حاد، کم خونی‌ها و نقایص ایمنی که در زمان کوتاهی می میرند کوتاه تر می‌کند.
امروزه تحقیقات گسترده‌ای به منظور درمان بیماری‌ها و ضایعات عصبی، ترمیم بافت‌های آسیب دیده قلبی و استخوانی، ترمیم سوختگی‌ها و ضایعات پوستی، ترمیم لوزالمعده و ترشح انسولین و ترمیم سایر بافت‌های آسیب دیده با استفاده از سلول‌های بنیادی مغز استخوان، خون بندناف و سایر سلول‌های بنیادی یک فرد بالغ درحال انجام است. ترمیم لوزالمعده وترشح انسولین و ترمیم سایر بافت های آسیب دیده با استفاده از سلول‌های بنیادی مغز استخوان، خون بندناف و سایر سلول‌های بنیادی یک فرد بالغ درحال انجام است.
بیماری‌هایی که با خون بند ناف درمان شده اند
فهرستی از بیماری هایی که با استفاده از سلول‌های بنیادی خون بندناف قابل درمان هستند به شرح ذیل است:
اختلالات سلول های بنیادی: کم خونی آپلاستیک، کم خونی فانکونی، هموگلوبینوری حمله ای شبانه (PNH)
لوسمی حاد: AML، ALL، لوسمی تمایز نیافته حاد
لوسمی مزمن: CML
بیماری‌های نقص در تولید لنفوسیت‌ها: لنفوم غیر هوچکین، لنفوم هوچکین
ناهنجاری‌های ارثی گلبول‌های قرمز: بتا، تالاسمی ماژور، کم خونی سلولی داسی شکل
اختلالات سیستم ایمنی مادرزادی: سندروم کاستمن، نقص چسبندگی لکوسیتی، سندروم دی جرج
نقص ارثی پلاکتی: ترومبوسیتوپنی مادرزادی
اختلالات پلاسماسل: مولتی پل میلوما، لوسمی پلاسماسل
بیماری‌های ارثی: سندروم لش نیهان، هیپوپلازی غضروف
سایر بیماری‌ها: بیماری الزایمر، دیابت، پارکینسون، صدمات نخاعی، سکته های قلبی و مغزی، بیماری های کبدی، دیستروفی عضلانی
توجه : در حال حاضر در کشورمان فقط بیماری هایی که منشاء خونی دارند از جمله تالاسمی، سرطان خون و کم خونی ها با استفاده از سلول‌های بنیادی خون بندناف قابل درمان هستند.
چشم انداز استفاده از سلول‌های بنیادی
امروزه ثابت شده است که سلول‌های بنیادی قادر به درمان محدوده وسیعی از بیماری‌های مزمن و حاد هستند و تحقیقات زیادی در زمینه استفاده از سلول‌های بنیادی در درمان بیماری‌هایی چون پارکینسون، بیماری‌های قلبی، کبدی، دیابت، دیستروفی عضلانی، آسیب‌های نخاعی و سکته در حال انجام است.
آلزایمر: 1 نفر از 10 نفر افراد بالای 65 سال و 5 نفر از 10 نفر افراد بالای 85 سال از این بیماری رنج می‌برند.
جراحات نخاعی: آسیب‌های نخاعی سالانه بالغ بر 750000 نفر در ایالات متحده را در بر می گیرد.
بازسازی استخوان: امیدی برای درمان مبتلایان به اوستئوپروزیز پارکینسون.
MS: بیماری اتواییمون و پیش رونده مربوط به سیستم عصبی مرکزی است که سالانه تعداد بسیاری را دچار می سازد.
