قند خون، یکی از پارامترهای تاثیرگذار بررسی سلامتی است . بسیاری از بیماری‌ها ، در نتیجه‌ی بی‌توجهی به این فاکتور مهم و حساس پدید می‌آیند. از هر ۱۱ نفر در دنیا، ۱ نفر به بیماری دیابت مبتلا است . بیشتر افراد درگیر دیابت نوع دو هستند. رژیم غذایی ناسالم جزو عوامل اصلی بروز این بیماری است . بهترین راه برای پیشگیری از دیابت آزمایش قند خون ناشتا در فواصل زمانی منظم و رعایت تغذیه است.
اگر مدتی است که دچار خشکی دهان، گرسنگی بیش از حد و افزایش یا کاهش وزن شده‌اید، احتمال بروز دیابت یا بالا رفتن قند خون وجود دارد. یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای تشخیص سطح قند خون، انجام آزمایش fasting blood sugar است. این آزمایش با نام قند خون ناشتا نیز شناخته می‌شود. از آنجایی که دیابت یا سطح قند خون بالا تا مدت‌ها می‌تواند بدون علامت باشد، اگر انجام آزمایش قند خون ناشتا را بطور سالیانه انجام ندهید، امکان دارد به دیابت مبتلا بوده و در زمان دیرتری از این موضوع آگاه شوید. چرا که شروع سریع‌تر درمان دیابت، در موفقیت درمان و کاهش عوارض طولانی مدت بیماری، موثر است. اگر قصد دارید تا اطلاعات کاملی در ارتباط با قند خون بالا و آزمایش FBS به دست بیاورید، ادامه مطالب را از دست ندهید.
آزمایش FBS چیست؟
آزمایش FBS یا Fasting Blood Sugar یکی از انواع آزمایشات قند خون است. در طی آن میزان گلوکز خون اندازه‌گیری می‌شود. گلوکز از جمله قندهای ساده یا همان مونوساکارید به‌شمار میرود. سلول‌های بدن برای رشد و انجام فعالیت‌های خود به این ماده نیاز دارند. در واقع گلوکز انرژی سلول‌ها را تامین می‌کند. مشکل زمانی رخ می‌دهد که این ماده به درستی به سمت سلول‌ها هدایت نشده و وارد خون می‌شود. تجمع بیش از حد آنها در خون منجر به افزایش قند خون خواهد شد. این درست همان زمانی است که پزشک انجام آزمایش FBS را تجویز خواهد کرد.
همه این مشکلات از آنجایی شروع می‌شود که هورمون انسولین به وظایف خود به درستی عمل نمی‌کند. وظیفه اصلی این هورمون رساندن گلوکز به سلول‌های بدن است. زمانی که سطح این هورمون در بدن کاهش یابد یا اختلالی در عملکرد آن رخ دهد، زمینه برای بروز دیابت تیپ یک و دو آماده خواهد شد. هر چقدر زودتر به این مشکل پی ببرید، به همان اندازه میتوانید در کنترل بیماری موفق عمل کنید.
FBS در آزمایش خون چیست؟
همانطور که ذکر شد این آزمایش به بررسی سطح گلوکز خون در بدن یا همان بررسی قند خون ناشتا میپردازد. FBS همان آزمایش fasting blood sugar است و بصورت ناشتا انجام می‌شود تا سطح قند خون مورد ارزیابی قرار گیرد. برای انجام آن لازم است ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید.
چرا آزمایش FBS تجویز می‌شود؟
مهمترین دلیل تجویز این آزمایش کمک به تشخیص دیابت است. علاوه‌بر این، گاهی برای بررسی اثربخشی پروسه درمانی نیز آزمایش FBS به عنوان چکاپ انجام می‌شود. آزمایش قند خون با ارائه نتایج فوری، امکان ارزیابی موارد زیر را فراهم می‌کند:
- آیا نیازی به تغییر برنامه غذایی یا فعالیت‌های ورزشی هست؟
- آیا داروهای تجویز شده برای دیابت اثربخش بوده‌اند؟
- آیا سطح قند خون نرمال است؟
موارد زیر از دلایلی است که پزشکان آزمایش FBS را تجویز می‌کنند. در شرایط زیر خطر ابتلا به دیابت افزایش می‌یابد:
- اگر سن بالاتر از ۴۵ سال باشد.
- اگر فرد مبتلا به اضافه وزن و چاقی باشد.
- فرد کم تحرک است و فعالیت فیزیکی او در حد قابل قبول نیست.
- فشار خون و تری‌گلیسیرید بالا و کلسترول خوب (HDL) پایین باشد.
- کسانی که سابقه دیابت بارداری دارند.
- افرادی که سابقه مقاومت به انسولین دارند.
- اگر فرد سابقه سکته مغزی یا فشار خون بالا دارد.
- فرد دارای سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت است.
پیش دیابت، دیابت نوع دو و دیابت بارداری اغلب در ابتدا هیچ علامتی ندارند. فرد ممکن است این بیماری را داشته باشد و از آن بی خبر باشد.
ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی معمولاً آزمایش قند خون ناشتا را به دلایل زیر تجویز می کنند:
- به عنوان بخشی از یک چکاپ سالانه و برای نظارت بر گلوکز خون فرد در طول زمان.
- برای زنان باردار اطمینان حاصل شود که هورمون های بارداری باعث دیابت نمی شوند.
- وقتی فردی علائم دیابت، سابقه خانوادگی دیابت یا عوامل خطر دیابت (مانند چاقی) را دارد.
- زمانی که یک فرد، سطح گلوکز خون قبلی بالاتر از حد طبیعی داشته باشد.
نحوه انجام آزمایش FBS چگونه است؟
آزمایش FBS با دریافت یک نمونه خون از ورید ساعد انجام می‌شود و نیاز است که ۱۲ ساعت پیش از آزمایش ناشتا باشید. علاوه‌بر تست آزمایشگاهی، می‌توان در خانه نیز با دستگاه گلوکومتر میزان قند خون را اندازه گرفت. مراحل تست گلوکز انگشتی بسته به نوع گلوکومتر متفاوت است. باید قبل از انجام تست، دستورالعمل موجود را به دقت مطالعه کنید. در این روش یک قطره خون از نوک انگشت گرفته می‌شود و روی نوار گلوکومتر قرار می‌گیرد. نتایج در عرض ۱۰ تا ۲۰ ثانیه روی صفحه نمایش نمایان می‌شود.
علائم قند خون بالا چیست؟
همان گونه که گفته شد، میزان نرمال قند خون در بدن، با توجه به سن فرد آزمایش دهنده تعیین می‌شود. بدون تردید، اختلال در مقدار نرمال، سبب ایجاد نشانه‌ها و علائم بالینی در فرد می‌شود . از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تشنگی مداوم
- تکرر ادرار
- خشکی دهان
- درد در ناحیه شکم
- دیر بهبود یافتن زخم
دلایل بالا بودن FBS در آزمایش خون چیست؟
عوامل مختلفی می‌توانند باعث افزایش سطح قند خون شوند، از جمله:
- استرس مزمن
- ابتلا به یک بیماری مانند سرماخوردگی
- رژیم غذایی پرچرب و پرکالری
- کم تحرکی
- مصرف نامنظم داروهای دیابت
- عوارض مصرف بعضی از داروها مانند استروئیدها
دلایل پایین بودن FBS در آزمایش خون چیست؟
سطح قند خون اغلب در طول روز تغییر می‌کند، اما زمانی که سطح آن به زیر ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد، قند خون پایین‌تر از حد نرمال است. زمانی که صحبت از قند خون ناشتا می‌شود، منظور عدد تفسیر شده در آزمایش fasting blood sugar است. دلایل زیادی برای افت قند خون وجود دارد، از جمله:
- مصرف بیش از حد انسولین
- نخوردن کربوهیدرات کافی در رژیم غذایی
- زمان نادرست مصرف انسولین
- فعالیت بدنی شدید و طولانی
- مصرف الکل
- سپری کردن زمان زیاد در ارتفاعات
- قاعدگی
علائم FBS پایین در آزمایش خون چیست؟
علائم و نشانه‌های زیر بیانگر این است که سطح قند خون کمتر از حالت طبیعی است. در صورت احساس هر یک از علائم زیر سطح قند خون خود را بررسی کنید:
- احساس سرما و لرز
- زودرنجی و یا بی‌حوصلگی مفرط
- حالت آشفتگی و سردرگمی
- سبکی سر یا سرگیجه
- گرسنگی زیاد و حالت تهوع
- خواب آلودگی
- گزگز یا بی حسی لب و زبان
اگر سطح قند خون بیش از حد افت کند علائمی مانند هذیان، تشنج و یا بیهوشی بروز می‌کند.
داروهای تاثیرگذار در افزایش FBS در آزمایش خون کدامند؟
مصرف داروهای زیر پیش از آزمایش قند خون احتمال بروز تداخل در جواب آزمایش و ارائه نتایج بالای غیر نرمال را افزایش می‌دهند:
- آنتی بیوتیک‌ها مثل داپسون و ریفامپین
- داروهای ضد افسردگی
- محرک‌های بتا ۲
- داروهای حاوی کافئین
- کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون، دکادرون و دپومدرول
- داروهای ضد صرع مثل دیلانتین
- مصرف نیکوتین
- مصرف داروهای استروژنی
- داروهای قلبی و فشار خون
- قرص‌های ضد بارداری
- نیاسین یا اسید نیکوتینیک
- مهارکننده‌های پروتئاز (داروهای ایدز)
- داروهای تیروئیدی مثل سینتروئید